Καί τώρα ευλόγως αναρωτιέμαι : άν κάποια ιερά μυστήρια γίνονται όπως πρέπει, ή άν κάποιοι τα έχουν καταντήσει κοσμικές τελετές «εργασίας» ;
Σκόρπιες σκέψεις μέσα από ένα γράμμα…
«…Αγαπητό περιοδικό "Σύναξη",
Σου στέλνω, κάποιες σκέψεις, που τις είχα γράψει το Καλοκαίρι του 2014, αλλά, δεν θυμάμαι γιατί, δεν σου τις έστειλα τότε. Πριν λίγες ημέρες, όμως, ανακατεύοντας τα χαρτιά μου βρήκα το χειρόγραφο και αναρωτιόμουν αν έχει νόημα να το στείλω καθυστερημένα. Συνέβη όμως κάτι, που θα σου το αναφέρω στο τέλος, που μου δίνει την εντύπωση ότι δεν θα ήταν τελείως άχρηστο.
Το περσινό καλοκαίρι, λοιπόν, παραβρέθηκα σε δύο διαφορετικές ακολουθίες, αντίθετες μεταξύ τους, αλλά με κοινά χαρακτηριστικά.
Η πρώτη ήταν ακολουθία γάμου, σ' ένα κτήμα στα Μεσόγεια. Ήταν η δεύτερη φορά στη ζωή μου, που παραβρέθηκα σε γάμο σε κτήμα (ημέρα Παρασκευή και τις δύο φορές) και έχω ακόμα μια περίεργη ανοστιά μέσα μου...
Άραγε είναι μόνο μια διάθεση κριτικής, που νιώθω συνεχώς μέσα μου-άρα το πρόβλημα είναι δικό μου;- ή είναι ενόχληση από το ότι η Εκκλησία συμπλέκεται με ένα νεοπλουτισμό, που χαρακτηρίζει ακόμα όχι μικρό μέρος της Ελληνικής κοινωνίας;
Συμπλοκή, μάλιστα, σε τέτοιο βαθμό, που να αγνοείται το νόημα της Παρασκευής ως ημέρας πένθους, άρα προσευχής και νηστείας για την Εκκλησία. Γιατί υπάρχουμε ακόμα αρκετοί χριστιανοί που τιμούμε την ημέρα, συμμορφούμενοι με κανόνες που η ίδια η Εκκλησία έθεσε.
Κι αν μερικοί, για δικούς τους λόγους, δεν θέλουν ή δεν μπορούν να την "κρατήσουν", όπως λέγαμε στα χωριά μας, αυτό δεν αναιρεί τον κανόνα, με την σύμπραξη της Εκκλησίας σε παραβίαση.
Τέλος πάντων. Ο γάμος ευλογήθηκε στο προαύλιο του ναΐσκου, που φάνταζε σαν σκηνικό σε παράσταση. Κανείς καλεσμένος δεν μπήκε να ανάψει ένα κερί, ν' ασπαστεί μιαν εικόνα, να πεί μιαν προσευχή. Όταν βγήκα με ρώτησαν κάποιοι αν ήταν ωραία η αγιογράφηση. Έξω από το εκκλησάκι, το τραπέζι με τα απαραίτητα για το μυστήριο: λαμπάδες, το ευαγγέλιο, ο δίσκος με τα στέφανα. Από πάνω αψίδες με λουλούδια. Οι συγγενείς γύρω από το ζευγάρι.
Ο ιερέας, ένας συμπαθής ηλικιωμένος άνθρωπος, ίσως συνταξιούχος, έλεγε τις ευχές σιγανά, και οι καλεσμένοι σε έναν μεγάλο κύκλο, κουβεντιάζαμε, χαιρετούσαμε όσους είχαμε πολύ καιρό να δούμε, σχολιάζαμε,- οι κυρίες το νυφικό και τα φορέματα των άλλων κυριών, οι κύριοι τις δουλειές τους...
Κανείς δεν πρόσεχε το μυστήριο, εκτός από τη στιγμή που η νύφη πάτησε παιχνιδιάρικα το πόδι του γαμπρού.
Η διοικούσα Εκκλησία ξέρει ότι στους γάμους και τα βαφτίσια η ατμόσφαιρα είναι ανάλογη; Της αρέσει; Θεωρεί ότι αυτό είναι μετοχή του πιστού στο μυστήριο;
Η δεύτερη φορά ήταν η κηδεία της μητέρας μου. Σεμνός και λιτός άνθρωπος στη ζωή της δεν ήθελε μεγαλεία. Έτσι είχαμε πολύ λίγα λουλούδια στην κηδεία της, Ήταν όμως πιστή και φιλακόλουθη. Έτσι ήθελε τη μεγάλη ακολουθία στην κηδεία της, που την είχε ακούσει σε κηδεία συγγενούς της και της είχε αρέσει.
Όμως, αγαπητή "Σύναξη", οι νόρμες του εμπορίου δεν το επέτρεψαν. Γιατί, στην περίπτωση αυτή, όπως μας ενημέρωσε το γραφείο τελετών, έπρεπε να έχουμε από δύο ιερείς και πάνω, ίσως και δεσπότη.
Πιο πολλούς ψάλτες και πιο πολύ χρόνο, βέβαια. Άρα και πιο πολλά χρήματα. Αρνηθήκαμε.
Η κηδεία της μητέρας μου κράτησε -το όλον- μισή ώρα. Γρήγορα- γρήγορα ο ιερέας. Έρρινα και ακαταλαβίστικα ο ψάλτης. Με το δίκιο του ο άνθρωπος, να λέει τόσες φορές τα ίδια και τα ίδια...Σιγά-σιγά χάνουν οι λέξεις το νόημά τους, οι ήχοι γίνονται κύμβαλα αλαλάζοντα.
Σε πόσους πόνους να συμπαρασταθούν κι αυτοί, την ώρα που κι ο θάνατος έχει γίνει βιομηχανία;
Και πριν λίγες μέρες παραβρέθηκα σε ένα τρίτο γεγονός, που μου έδωσε την αφορμή να ξεθάψω τα περασμένα.
Βρέθηκα σε πολιτική κηδεία φίλου, αριστερού βεβαίως. Η γυναίκα και τα παιδιά του απάλυναν την αναξιοπρέπεια της υπαίθριας έκθεσης του νεκρού, με φίλους που μίλησαν απ' την καρδιά τους, μεστά, ουσιαστικά και με λόγια όπου ξεχείλιζε πραγματική αγάπη για τον νεκρό.
Αναφέρθηκαν σε ό,τι αγαπούσε, στους αγώνες του αλλά και στα γλέντια του, στα διαβάσματα και στις ψυχαγωγίες του, σε ό,τι χάρηκαν και σε ό,τι διαφώνησαν στην κοινή ζωή τους. Και σε ένα μικρό κασετοφωνάκι είχαν μαζέψει τις μουσικές που αγαπούσε. "Στον άλλο κόσμο που θα πας" και "Στα περβόλια" του Μίκη, " Το άγαλμα" του Πλέσσα, ένα - δυό ρεμπέτικα, και έκλεισε με τη συγκλονιστική "Μαριόλα", με το κλαρίνο του Χαλκιά. Η μέθεξη ήταν συγκλονιστική και συντριπτική...(!!! )
Στις Εκκλησιαστικές τελετές παίρνουμε μέρος σε μια παράσταση, είμαστε βουβά πρόσωπα σε ένα δράμα ή σε μια κωμωδία, όπου οι ηθοποιοί λένε τα λόγια τους, τις ατάκες τους, παίζουν τον ρόλο τους, και μετά βγάζουν τα κοστούμια τους, το πετραχήλι και το ράσο, κι αύριο πάλι...
Αναρωτιέμαι, αυτό είναι Εκκλησία; Είναι συμμετοχή στα μυστήρια του Θεού, στην ένωση δύο ανθρώπων ή στην αιώνια αναχώρηση;
Και το " γλυκό έδεσε" εχτές, Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου, σε εκκλησιαστικό γάμο των νοτίων προαστίων, όπου στο μεγάλο ναό τα μεγάφωνα αλληλοεπικαλύπτονταν από την αντήχηση, τα λόγια των ιερέων και των ψαλτών χάνονταν από αυτήν την αντήχηση, ο κόσμος που σιγά-σιγά χάνει την επαφή του με τα κείμενα δεν καταλαβαίνει τίποτε, και φυσικά αρχίσαμε όλοι σχεδόν για την υγεία και τα σχετικά των διπλανών μας.
Και σε κάποια στιγμή ο ιερέας μας έκανε παρατήρηση " Σας παρακαλώ ησυχία, εδώ είναι ναός". Αλλά ο νεαρός δίπλα μου σχολίασε με απάθεια " Έ, και;".
Δεν έχω επίλογο σ' αυτή την επιστολή και ντρέπομαι γι' αυτό.
Με βαθιά εκτίμηση
(Βύρωνας, Σεπτ. 2015)
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΚΑΡΑ
φιλόλογος
(περιοδικό "ΣΥΝΑΞΗ" τχ.136,Δεκέμ. 2015)